ફ્રામજી દાદાભોય અલ્પાઈવાલા મ્યુઝિયમ, મુંબઈની એકમાત્ર સંસ્થા, જે પારસી-પારસી ઇતિહાસને સમર્પિત છે, તેણે વ્યાપક પુન:સ્થાપન અને આધુનિકીકરણના પ્રયાસો પછી 27 માર્ચ, 2025 ના રોજ તેના દરવાજા ફરી ખોલ્યા. ખરેઘાટ કોલોનીમાં સંગ્રહાલયના ઐતિહાસિક સ્થાન પર આયોજિત ભવ્ય પુન:ઉદઘાટન, એક યાદગાર પ્રસંગ હતો જેમાં પારસી સમુદાયના અગ્રણી વ્યક્તિઓએ હાજરી આપી હતી, જે આ અનોખા સાંસ્કૃતિક સીમાચિહ્ન માટે એક નવો અધ્યાય હતો.
1954માં સ્થાપિત આ વિશ્વનું એકમાત્ર મ્યુઝિયમ છે જે પારસી-જરથોસ્તી વારસાને સમર્પિત છે, જેમાં દુર્લભ પ્રાચીન વસ્તુઓ, હસ્તપ્રતો, કલાકૃતિઓ અને કાપડનો સમાવેશ થાય છે જે સમુદાયના સમૃદ્ધ સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક વારસામાં ઊંડી સમજ આપે છે. તેને કેન્દ્રીય સંસ્કૃતિ મંત્રાલય અને બીપીપી દ્વારા ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવ્યું હતું જેમાં નોંધપાત્ર નવીનીકરણ કરવામાં આવ્યું હતું. આ પુન:ઉદઘાટન સમારોહમાં કોર્પોરેટ લીડર અને હેરિટેજ સંરક્ષણવાદી સાયરસ ગઝદર, બીપીપી ચેરમેન વિરાફ મહેતા અને મ્યુઝિયમના માનદ ડિરેકટર ડો. ફિરોઝા જે. ગોદરેજ સહિત પ્રતિષ્ઠિત મહેમાનો હાજર રહ્યા હતા. લોકાર્પણ પ્રસંગે મહેમાનોએ માનદ સલાહકારો ફિરોઝા પંથકી મિસ્ત્રી અને ડો. ગોદરેજ દ્વારા માર્ગદર્શિત પ્રવાસ, બે ટૂંકી ફિલ્મોનું પ્રદર્શન અને એક સ્મારક પુસ્તકનું અનાવરણ માણ્યું. આ સંગ્રહાલય તેના મૂળિયા ફ્રામજી દાદાભોય અલ્પાઈવાલા સાથે જોડાયેલા છે, જે એક ઉત્સુક સંગ્રાહક હતા, જેમના જુસ્સાએ આ અનોખી સંસ્થાનો પાયો નાખ્યો હતો, જેને બાદમાં પુરાતત્વવિદ જમશેદ માણેક ઉનવાલા દ્વારા ક્યુરેટ કરવામાં આવ્યો હતો.
મ્યુઝિયમમાં બે મુખ્ય સંગ્રહ છે: અલ્પાઈવાલાની પ્રાચીન વસ્તુઓ અને ઈરાનના સુસામાંથી ઉનવાલાની દુર્લભ શોધ. એક અદભુત ઉમેરો એ અગ્નિ મંદિરની પ્રતિકૃતિ છે, જેમાં રેકોર્ડ કરેલી પ્રાર્થનાઓ અને સ્થાપત્ય મુંબઈના ઐતિહાસિક અગિયારીઓથી પ્રેરિત છે. અન્ય હાઇલાઇટસમાં એક પ્રાચીન અસ્ટોદાન, માતા દેવીની મૂર્તિઓ, સિક્કા, પૌરાણિક કલા અને પર્સીપોલિસ ખાતે દારાયસની સીડીની નવ ફૂટ કાચની પ્રતિકૃતિનો સમાવેશ થાય છે.
આ સંગ્રહાલયમાં ભારતમાં ઝોરાસ્ટ્રિયન સ્થળાંતરનો નકશો, દુર્લભ તાંચોઈ અને ગારા સાડીઓ સાથેનો કાપડ વિભાગ અને ચીનના વેપાર યુગનો ફરીથી બનાવેલ ડ્રોઇંગ રૂમ પણ છે. આધુનિક અપગ્રેડમાં નવી લાઇટિંગ, સુલભ લેબલ્સ અને બહુભાષી અનુવાદો માટેની યોજનાઓનો સમાવેશ થાય છે. મુંબઈના મલબાર હિલમાં સ્થિત, આ અનોખું સંગ્રહાલય એક મહત્વપૂર્ણ સાંસ્કૃતિક કેન્દ્ર રહ્યું છે, જે પરંપરાને નવીનતા સાથે મિશ્રિત કરે છે અને મુલાકાતીઓને પારસી વારસાનું અન્વેષણ કરવા માટે આમંત્રિત કરે છે.
