માતા, મા, બા, મમ્મી, આઈ, મમ્મા અને તમને જન્મ આપનાર વ્યક્તિ માટે ઘણા બધા પ્રેમાળ અને પ્રિય શબ્દો છે, એટલે કે તમારી જૈવિક માતા! અને જો તમને કોઈ પ્રેમાળ સ્ત્રી દ્વારા દત્તક લેવામાં આવે અને ઉછેરવામાં આવે તો શું? તે તમારી માતા પણ છે. સાવકી માતાનું શું? તે પણ! પ્રેમાળ સેવકનું શું જે બાળકના બાળપણમાં ખૂબ પ્રેમથી ઉછેરે છે? એક સ્ત્રી-સંબંધી જે અનાથને ઉછેરે છે? જે કોઈ બાળક પર પોતાનો સમય, શક્તિ અને પ્રેમ વરસાવે છે તેને પોતાને માતા કહેવાનો અધિકાર છે.
ભારતમાં, પૃથ્વીને માતા (ધરતી-મા) કહેવામાં આવે છે કારણ કે પૃથ્વી આપણને અનાજ, ખોરાક આપે છે જે આપણે ખાઈએ છીએ અને જેમાંથી આપણા શરીરના પરમાણુઓ બને છે. આપણો દેશ આપણી માતા છે, આપણી માતૃભૂમિ. પવિત્ર નદીઓને પણ આ બિરુદ આપવામાં આવે છે (ગંગા-મૈયા, નર્મદા-મૈયા). હિન્દુ ધર્મમાં ગાયને પવિત્ર માનવામાં આવે છે કારણ કે માતા ફક્ત પોતાના સંતાનોને દૂધ પીવડાવે છે, પરંતુ ગાય પોતાનું દૂધ બધાન પીવડાવે છે. પ્રકૃતિ પણ બધા માટે છે. હિન્દુ દેવતાઓના દેવમંડળમાં, આપણને સરસ્વતી, લક્ષ્મી, દુર્ગા, મહાકાલી, જગદંબે, નારાયણી, ગાયત્રી, ગૌતમી, અંબે-માતા વગેરે જેવા વિવિધ સ્વરૂપોમાં દેવતાનું સ્ત્રીત્વ જોવા મળે છે જેને પણ આપણે માતાના સંબોધનથી સંબોધીયે છે.
મધ્ય યુગ દરમિયાન યુરોપમાં પણ સ્ત્રી દેવતાઓનો સંપ્રદાય પ્રચલિત હતો અને અંગ્રેજી મધ્યયુગીન ધાર્મિક નામોમાંનું એક નામ નોર્વિચની મધર જુલિયન છે. તેમના આધ્યાત્મિક કરાર, રેવિલેશન્સ પુસ્તકમાં તેમના આધ્યાત્મિક દ્રષ્ટિકોણ, ઉપદેશો અને દુર્ગા જેવા જ ખ્યાલનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે, એટલે કે ખરાબ લોકોને ફટકારવા. તેમના અનુકરણીય શબ્દો અને ખૂબ જ સંક્ષિપ્ત શૈલીએ તે યુગના આદિમ લોકોના આધ્યાત્મિક રીતે ભૂખ્યા મનને ખુશ કર્યા.
જ્યારે તેમના દુશ્મનો દ્વારા તેમની ટીકા કરવામાં આવી, ત્યારે તેમણે કહ્યું, આધ્યાત્મિકતાના માર્ગ પર, સંખ્યાઓ ગણાતી નથી અને અજ્ઞાની લોકો ગણાતા નથી કારણ કે તેઓ ફક્ત માનવ છે. તેમના નામ લઈને આંતરિક શાંતિ અને આધ્યાત્મિક શક્તિના શપથ લેતી મહિલા ભક્તોમાં તેમના ઘણા મોટા અનુયાયીઓ હતા. યુરોપમાં બીજી એક સ્ત્રી દેવી મધર મેરી અથવા મેડોના છે જેમણે કુંવારી હોવા છતાં ઈસુને જન્મ આપ્યો હતો. કુંવારી જન્મની આ માન્યતા ઇજિપ્તમાં પણ લોકપ્રિય હતી, કારણ કે દેવી ઓસિરિસનો જન્મ પણ આવી જ પરિસ્થિતિઓમાં થયો હતો. ઓસિરિસને સારા પતિ શોધવા માટે છોકરીઓ પર કૃપા કરવા માટે આદરણીય માનવામાં આવતી હતી અને મુશ્કેલ લગ્ન અને બાળકને જન્મ આપવામાં મુશ્કેલીઓના સમયે તેમની પ્રાર્થના કરવામાં આવતી હતી. તેમની પાસે મોટી સંખ્યામાં સ્ત્રી અનુયાયીઓ પણ હતા અને એવું માનવામાં આવતું હતું કે તે ગર્ભવતી માતાઓના સ્તનોમાં દૂધ પૂરું પાડે છે, ગર્ભાશયમાં બાળકનું રક્ષણ કરે છે અને સલામત પ્રસૂતિ સુનિશ્ચિત કરે છે. આવાં અરદવીસુર બાનુની ઝોરાસ્ટ્રિયન ખ્યાલ જેવી જ લાગે છે! પૂર્વીય યુરોપની મધર મેરીના કિસ્સામાં, તેમને બધા અનિષ્ટથી રક્ષણ માટે પ્રાર્થના કરવામાં આવે છે.
હિન્દુ ઘરમાં, માતૃસત્તાકને સર્વોચ્ચ દરજ્જો આપવામાં આવે છે અને મોટાભાગની બાબતોમાં તેમનો અંતિમ શબ્દ હોય છે. શિવાજી દરરોજ સવારે તેમની માતાના પગ સ્પર્શ કરતા હતા. નેપોલિયન શાબ્દિક રીતે તેમની માતાની પૂજા કરતા હતા. આપણે બધા આપણી માતાને પ્રેમ કરીએ છીએ. આપણા બાળપણના વર્ષોમાં તે આપણા બ્રહ્માંડનું કેન્દ્ર છે. અલબત્ત, કિશોરાવસ્થામાં, આપણામાંથી કેટલાક બળવો કરે છે અને બીજા દાયકા કે તેથી વધુ સમય માટે, આપણી પાસે પ્રેમ/નફરતનો સંબંધ હોઈ શકે છે જે આખરે તમને તમારી માતાની સમજ આપે છે જે પીડાદાયક અને આનંદદાયક બંને હોય છે. તમારી માતા તમારા જીવનનો એક એવો ભાગ છે જેનાથી તમે ક્યારેય છૂટકારો મેળવી શકતા નથી.
એક માતાનો તેના બાળક પર પ્રભાવ જબરદસ્ત હોય છે. તે બાળકનું પાલનપોષણ કરી શકે છે, તેના શ્રેષ્ઠ પાસાઓ બહાર લાવી શકે છે અને તેને જીવનમાં સફળ બનાવી શકે છે. પરંતુ ચાલો આપણે આપણી આંખો ઝબકાવ્યા અને એવું ડોળ ન કરીએ કે બધી માતાઓ બલિદાન આપતી અને પ્રેમાળ છે. ફક્ત શીના બોરા કેસ વિશે વિચારો! તેવી જ રીતે, બધા બાળકો તેમની માતાઓને આનંદ આપતા નથી. ભગત બહેનોનો વિચાર કરો. આ એટલા માટે છે કારણ કે ભૂતકાળના જીવનકાળના મિત્રો અને દુશ્મનો તમારા બાળકો તરીકે તમારી પાસે આવી શકે છે જેથી તમે આધ્યાત્મિક માર્ગ પર ઝડપથી વિકાસ કરી શકો. એવી ર્દુવ્યવહાર કરતી માતાઓ પણ છે જે બાળકને દબાવી દે છે અને તેના વ્યક્તિત્વને અવરોધે છે.
બાળક પર માતાનો પ્રભાવ સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે, ભલે તે થોડો સ્વીકારવામાં આવે, સંપૂર્ણ સ્વીકારવામાં આવે કે સંપૂર્ણપણે નકારવામાં આવે જેમ કે આજના કેટલાક બાળકો કહે છે, મેં તને જન્મ આપવા કહ્યો નહોતો, તું મારી માતા નથી, ફક્ત એટલા માટે કે તેં મને જન્મ આપ્યો છે, તે તને મારી માતા બનાવતું નથી. તેમ છતાં, જૈવિક આવશ્યકતા અને માતાના જનીનો આપણામાં મજબૂત રીતે કાર્ય કરે છે. તેને પ્રેમ કરો કે નફરત કરો, તેની સાથે સારો બનો કે તેને ખૂબ જ દુ:ખ આપો, તેણી હજુ પણ તમારા પર તે નિર્વિવાદ શક્તિ ધરાવે છે કારણ કે તે નાળ-જોડાણ છે અને જેમ જેમ તમે ઉંમર વધતા જાઓ છો, તેમ તેમ તમને ખ્યાલ આવે છે કે તમારામાં તેણીનું ઘણું બધું છે, કદાચ શારીરિક રીતે, ભાવનાત્મક રીતે અથવા તમારી વિચારસરણીમાં. જોકે, એક વાતની મને ખાતરી છે કે, આપણો વિકાસ થયો હોવા છતાં આપણે ક્યારેય માતાને જીવનની ભેટ આપવા બદલ અને તેની સાથે શેર કરેલા વિવિધ જીવન અનુભવો માટે ચૂકવણી કરી શકતા નથી. દરેક માતાને હેપ્પી મધર્સ ડેની શુભેચ્છા, મા તુઝે સલામ!
