એક સંસ્કૃત કહેવત આ પ્રમાણે છે: ‘યદ ભવમ, તદ ભવતિ,’ અથવા ‘દુનિયા તમારી જેમ છે અને તમે જે વિચારો છો તે બની જશો.’ સજીવ અને નિર્જીવ વિશ્વમાં, આપણે સતત લયના દાખલાઓ શોધીએ છીએ, જેમાં દરેક વસ્તુ ઉર્જાના સતત સ્પંદનોની સ્થિતિમાં અસ્તિત્વમાં છે.
મન એ આપણી વિચાર-શક્તિનો સંગ્રહ છે અને આપણે જે વિચારીએ છીએ, તે થાય છે. આપણે આને વિચારની રચનાત્મક શક્તિ કહીએ છીએ. દરેક માનવી અને જીવનની દરેક પરિસ્થિતિ એ આપણી વિચાર પ્રક્રિયાનું પરિણામ છે. સારી અને ખરાબ પરિસ્થિતિઓ આપણે આપણી જાતને શોધીએ છીએ, જેની સાથે આપણે સંપર્ક કરીએ છીએ, જે સમસ્યાઓ, દુર્ઘટનાઓ આપણે અનુભવીએ છીએ તે એ આપણા વિચાર-શક્તિના સતત, આંતરિક પ્રવાહના બાહ્ય અભિવ્યક્તિઓ છે. આપણે આપણા કહેવાતા સારા-નસીબ, ખરાબ-ભાગ્ય, નિયતિ અને કર્મના નિર્માતા બનીએ છીએ. આપણે ખરેખર આપણા પોતાના વિચારોની શક્તિથી સારા નસીબને સક્રિય કરી શકીએ છીએ!
પ્રત્યેક અને દરેક વિચારમાં પ્રચંડ શક્તિ હોય છે એટલે કે બનાવવા અને પ્રગટ કરવાની શક્તિ. જ્યારે પણ આપણે વિચારીએ છીએ, ત્યાં એક વિચાર-ઉર્જા હોય છે જેમાં જબરદસ્ત ભાવના હોય છે અને બનાવટ પ્રક્રિયા પહેલાથી જ શરૂ થઈ ગઈ હોય એવું લાગે છે કે જો કોઈ ગોળી બંદૂકમાંથી અલૌકિક ક્ષેત્રના વિચાર ક્ષેત્રમાં છૂટી જાય છે. એકવાર તે ત્યાં આવે પછી, તમારા વિચારો દ્વારા દોરેલા, ખૂબ સમાન સ્વભાવના વિચારો એક સાથે ભરાય છે અને જ્યારે સમય યોગ્ય થાય છે, ત્યારે ‘કર્મનો નિયમ’ ગતિમાં ગોઠવવામાં આવે છે.
જો તમારો વિચાર સારો હોય, તો તમારી સાથે સારી વસ્તુઓ થાય છે. જો તે ઈર્ષ્યાની વાત હોય તો તમે ઈર્ષ્યાનું કેન્દ્ર બનો છો. જો તે દયાળુ વિચાર હોય, તો તમારી સાથે દયા કરવામાં આવે છે. જો તે ક્રૂર વિચાર હતો, તો તમે ક્રૂરતાનો ભોગ બનશો.
તમે જે વિચાર છોડો છો તે તમારી પાસે જ પાછું આવે છે! જો તમે દગો વિશે વિચારો છો, તો તમને દગો આપવામાં આવશે. તમે તમારા વિચારોથી તમારી પોતાની દુનિયા બનાવો છો અને તેના માટે નસીબ, નિયતિ અથવા કર્મ અથવા કોઈ અન્ય વ્યક્તિને દોષી ઠેરવી શકતા નથી.
દુર્ઘટના સમયે, આપણે વારંવાર પૂછીએ છીએ, ‘કેમ હું?’ આ એટલા માટે છે કારણ કે આપણે વિચારો અને આપણી સાથે બનતી ઘટનાઓ વચ્ચેના સંબંધને ભૂલી ગયા છીએ. આ બંને ઘટનાઓ સમય વીતી જવાને કારણે છે. તમારા જીવન-અનુભવ તરીકે પ્રગટ થવા માટેના વિચાર માટે, તેમાં થોડા મહિના, વર્ષો, દાયકાઓ અથવા તો જીવનકાળ પણ લાગી શકે છે! કર્મના નિયમ પ્રમાણે દરેક જીવનકાળ દરમ્યાન અને વચ્ચેના દરેક વિચારો, શબ્દ અને કાર્યોનો હિસાબ લે છે. કર્મ જીવલેણ નથી. કર્મનો નિયમ જણાવે છે કે આપણે જે વિચારીએ છીએ, કહીએ છીએ અને કરીએ છીએ તે બધું મન પર છાપ (સંસ્કાર) બનાવે છે. નકારાત્મક વિચારો મગજમાં મૂંઝવણ લાવે છે અને આપણને શુદ્ધતાના સ્પષ્ટ પ્રકાશથી દૂર લઈ જાય છે.
આપણા નકારાત્મક વિચાર આપણા જીવનની પીડાદાયક પરિસ્થિતિઓ બની જાય છે, પરંતુ ધ્યાન દ્વારા, પ્રાર્થનાઓ અને મંત્રનો જાપ કરવાથી, રોજ પ્રકૃતિની સાથે રહીને, સત્સંગ દ્વારા, સારા પુસ્તકો વાંચીને, સારા સંગીતને સાંભળીને, કલા, નૃત્ય-સ્વરૂપો, કોઈપણ પ્રકારની સર્જનાત્મકતાની કદર કરીને, આપણે આપણા વિચારને ઉન્નત કરીએ છીએ. આપણા લયબદ્ધ પ્રવાહને કોસ્મિક સ્પંદન પ્રવાહ સાથે સુસંગત રૂપે પરિવર્તિત કરી શકીયે છીએ. તેઓ આપણી મુક્તિની ચાવી બની શકે છે.