પારસી ધર્મમાં કૂકડાનું મહત્વ

પારસી પરંપરામાં, કૂકડો ખૂબ મહત્વ ધરાવે છે. કૂકડો ખાસ કરીને સફેદ પીંછાવાળા, સરોશ યઝાતાના સહકાર્યકરો હોવાનું માનવામાં આવે છે – જીવંત અને મૃતકોના આત્માઓનો વાલી. એવું પણ માનવામાં આવે છે કે જ્યારે બહેરામ યઝાતાને સદાચારીઓ દ્વારા બોલાવવામાં આવે છે, ત્યારે આ યઝાતા ભક્તને વિજય અપાવવા માટે તેની સાથે કૂકડો લઈ જાય છે.
પ્રાચીન સમયમાં, લગભગ દરેક કુટુંબમાં પરોઢના સમયે પરિવારને જાગૃત કરવા માટે ઘરે એક કૂકડો હતો. કૂકડાને આદર, સ્નેહ આપવામાં આવતો હતો અને કુટુંબ તરીકે ગણવામાં આવતો હતો. તેના મરણ પછી તેને જૂના સુદરેહમાં લપેટી પરિવાર અંતિમ નીકાલ કરતો હતો. કૂકડાને અંધકારની શક્તિઓ સામે યોદ્ધા માનવામાં આવે છે. અલાર્મ ઘડિયાળોના ઘણા સમય પહેલા, પાળેલો કૂકડો ઘરગથ્થુ અને દુન્યવી ફરજો સાથે શરૂ થતાં જ આખા ઘરને જગાડીને આળસના રાક્ષસ સામે લડવામાં મદદ કરતો હતો.
એવું માનવામાં આવે છે કે સુપ્રસિદ્ધ આધ્યાત્મિક રાજા – શાહ ફરીદુને ઇરાનના મહાન આધ્યાત્મિક પર્વત – દેમાવંદ પર, ઝોહકને જકડી રાખ્યા છે. દંતકથા મુજબ, દરેક રાત્રે જ્યારે અંધકાર વધે છે, ત્યારે દુષ્ટ શક્તિઓ શક્તિ મેળવે છે અને સાંકળો નબળી પડી જાય છે. જો કે, પરોઢના તડકામાં જ્યારે કૂકડો બોલે છે અને સૂર્યપ્રકાશનું સ્વાગત કરે છે, ત્યારે સાંકળો ફરીથી સુરક્ષિત થઈ જાય છે અને દુષ્ટ શક્તિહીન થઈ જાય છે. અંધકાર કે દુષ્ટતાનું પોતાનું અસ્તિત્વ નથી. અંધકાર એ માત્ર પ્રકાશની ગેરહાજરી છે અને અનિષ્ટ એ સારાની ગેરહાજરી છે. દુષ્ટતાને દૂર કરવાનો એકમાત્ર રસ્તો સારા વિચારો, શબ્દો અને કાર્યો દ્વારા છે.
પરોઢિયે કૂકડો આપણને યાદ અપાવે છે કે અંધકાર અસ્તિત્વમાં નથી. માત્ર પ્રકાશ જ વાસ્તવિક છે અને જે રીતે સૂર્યપ્રકાશ અંધકારને દૂર કરે છે, તે જ રીતે જ્ઞાનનો પ્રકાશ અજ્ઞાનના રાક્ષસને દૂર કરી શકે છે.
બાનુ પાર્સની દંતકથા પણ છે (પાર્સ અથવા પર્શિયાના લેડી) – ઈરાનના છેલ્લા ઝોરાસ્ટ્રિયન શહેનશાહની પુત્રીઓમાંની એક, યઝદાર્ગીદ શેરીયાર. જ્યારે તે યઝદના રણમાં આરબોથી ભાગી રહી હતી અને થાકીને સૂઈ ગઈ હતી, ત્યારે તે એક કૂકડો હતો જેણે તેને જગાડી હતી અને તે આરબોના કેદમાંથી બચવા પામી હતી.
યઝદના પારસી લોકો પીર-એ-બાનુના મંદિરને પવિત્ર માને છે અને આ પવિત્ર મંદિર જે કૂકડાને રક્ષક તરીકે માને છે.
ઘણા પારસી ઘરોમાં, ઘરના પ્રવેશદ્વાર પર ચોકની રંગોળીમાં કૂકડાની ડિઝાઇન વડે સજાવવાનું સામાન્ય છે, ખાસ કરીને અર્દીબેહેસ્ત, આદર, સરોશ અને બહેરામ રોજ પર.

Noshir H. Dadrawala
Latest posts by Noshir H. Dadrawala (see all)

Leave a Reply

*