27મી જૂન, 2022 ના રોજ, જે ફિલ્ડ માર્શલ સામ માણેકશાની પુણ્યતિથિ નિમિત્તે, મુંબઈમાં કોલાબા છાવણી ખાતે એચ કયુ એમ જીઅને જી એરિયા દ્વારા પુષ્પાંજલિ સમારોહનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું જ્યાં સામ બહાદુર (સામ ધ બ્રેવને) શ્રદ્ધાંજલિ આપવામાં આવી હતી. તેઓ પ્રેમપૂર્વક જાણીતા હતા – ભારતના સર્વકાલીન યુદ્ધના મહાન અનુભવીઓમાંના એક.
આ કાર્યક્રમનું સંકલન સામાજિક કાર્યકરો – પરવીન દારૂવાલા અને હોશીદાર ઈલાવિયા દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. લેફ્ટનન્ટ જનરલ એચએસ કાલોન, એસએમ, જનરલ ઓફિસર કમાન્ડિંગ, આ પ્રસંગે ઉપસ્થિત રહ્યા હતા, જેમાં ઝોરોસ્ટ્રિયન વિંગ સ્કાઉટસ અને ગાઇડસના ત્રણેય સેવાઓના વરિષ્ઠ પારસી વેટરન અધિકારીઓ હાજર હતા. ઉપસ્થિત લોકોમાં જેહાન (માણેકશાના ગ્રાન્ડ સન સાથે સામના ગ્રેટ ગ્રાન્ડ સન), બીપીપી અને પીપીપી ટ્રસ્ટીઓ અને અન્ય પ્રતિષ્ઠિત સમુદાયના સભ્યો હતા. ઉટીમાં, પારસી કબ્રસ્તાનમાં, ગોરખા બ્રિગેડ દ્વારા પુષ્પાંજલિનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું.
આ પ્રસંગે બોલતા, મેજર જનરલ સાયરસ આદી પીઠાવાલા, એસી, વીએસએમ (નિવૃત્ત), જણાવ્યું હતું કે, એફએમ માણેકશાની પુણ્યતિથિ નિમિત્તે, હું તેમને મારી નમ્ર શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરૂં છું. એફએમ માણેકશા એક મહાન સૈનિક-યોદ્ધા અને ઉત્કૃષ્ટ લશ્કરી નેતા હતા. તેમની વ્યાવસાયિક યોગ્યતા, નિર્ણાયકતા, સંપૂર્ણ નિષ્પક્ષતા, શારીરિક અને નૈતિક હિંમત અને માણસો અને સંસાધનોના સંચાલનના ગુણો માટે પેઢી દર પેઢી તેમને યાદ કરવામાં આવશે. 1971ના ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધમાં પરાકાષ્ઠા પામેલા એક પછી એક યુદ્ધોમાં આપણા દેશ માટે તેમનું યોગદાન ક્યારેય ભૂલી શકાશે નહીં અને તેમની યાદો આપણા મન અને હૃદયમાં ક્યારેય ઝાંખી નહીં થાય. સર, તમે એક આદર્શ લશ્કરી નેતાનું પ્રતિક બન્યા છો. અમે તમારી છાયામાં મોટા થયા છીએ. તમારા યોગદાન અને નિ:સ્વાર્થ સેવા માટે દેશ હંમેશા તમારો ઋણી રહેશે.
ફિલ્ડ માર્શલ સામ માણેકશાનો જન્મ 3જી એપ્રિલ, 1914ના રોજ અમૃતસરમાં હોરમસજી માણેકશા (ડોક્ટર) અને હીરાબાઈને ત્યાં થયો હતો. તેમણે અમૃતસરમાં તેમનું શાળાકીય શિક્ષણ પૂર્ણ કર્યું અને શેરવુડ કોલેજ, નૈનિતાલમાંથી જુનિયર કેમ્બ્રિજ પાસ કર્યું, આખરે આઈએમએમાં જોડાવા માટે જેન્ટલમેન કેડેટ તરીકે પસંદગી પામ્યા તે પહેલા અમૃતસરની હિંદુ કોલેજમાંથી સ્નાતક થયા. બોમ્બેમાં 22મી એપ્રિલ, 1939ના રોજ તેમના લગ્ન સિલુ બોડે સાથે થયા હતા.
તેઓ જૂન 1969માં આર્મી ચીફ બન્યા અને વેલિંગ્ટન મિલિટરી કેન્ટોનમેન્ટની બાજુમાં આવેલા નાગરિક નગર, તમિલનાડુના કોનૂરમાં તેમની પત્ની સાથે સ્થાયી થવા માટે જાન્યુઆરી 1973માં સક્રિય સેવામાંથી નિવૃત્ત થયા. તેમણે જૂન 2008માં વેલિંગ્ટનમાં 94 વર્ષની વયે અંતિમ શ્વાસ લીધા. તેમના છેલ્લા શબ્દો હતા, હું ઠીક છું. તેમને ઉટી ખાતે પારસી કબ્રસ્તાનમાં દફનાવવામાં આવ્યા હતા. તેમના પરિવારમાં તેમની બે પુત્રીઓ – શેરી અને માયા અને પૌત્રો અને પૌત્રીઓનો સમાવેશ થાય છે.
સન્માન અને પુરસ્કારો
તેમની 40 વર્ષની અસાધારણ અને ભવ્ય સૈન્ય કારકિર્દીમાં, માણેકશાએ પાંચ યુદ્ધો લડ્યા વલ્ડ વોર 2; 1947 (પાકિસ્તાન અને અફઘાન આદિવાસીઓ સામે કાશ્મીર યુદ્ધ); 1962 (ભારત-ચીન); 1965 (ભારત-પાક); અને 1971 (ભારત-પાક).
ફિલ્ડ માર્શલ સામ વિખ્યાત પુરસ્કારો અને સન્માનોની શ્રેણીના પ્રાપ્તકર્તા હતા
* 1942 – મિલિટરી ક્રોસ (શૌર્ય)
* 1968 – પદ્મ ભૂષણ (અસાધારણ સેવા).
* 1972 – પદ્મ વિભૂષણ (1971 વિજય).
* 1972માં નેપાળે માણેકશાને નેપાળી સેનાના માનદ જનરલ તરીકે સન્માનિત કર્યા.
* જાન્યુઆરી 1973માં, તેમને ફીલ્ડ માર્શલના 5-સ્ટાર રેન્કમાં બઢતી આપવામાં આવી – આ સન્માન મેળવનાર પ્રથમ ભારતીય.
* 1977 માં, તેમને ઓર્ડર ઓફ ટ્રાઇ શક્તિ પટ્ટા, ફર્સ્ટ ક્લાસ (નેપાળના રાજ્યના નાઈટહૂડનો ઓર્ડર) એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો.
સામ માણેકશો 8મા આર્મી ચીફ હતા અને ફિલ્ડ માર્શલના ફાઇવ-સ્ટાર રેન્ક પર બઢતી મેળવનાર ભારતના પ્રથમ આર્મી ઓફિસર હતા. તેમની સુશોભિત સૈન્ય કારકિર્દી ચાર દાયકાઓ સુધી ફેલાયેલી હતી, જે બ્રિટિશ ઈન્ડિયા આર્મીમાંથી ભારતીય સેનામાં આપણા સશસ્ત્ર દળોના સંક્રમણના સાક્ષી હતી. તેમના શરૂઆતના દિવસોથી, તેમની સમજશક્તિ અને રમૂજ તેમના પ્રભાવશાળી વ્યક્તિત્વની ઓળખ હતી, ઉપરાંત તેઓ માત્ર સંરક્ષણમાં જ નહીં, પરંતુ કોર્પોરેટ ક્ષેત્રે પણ નેતૃત્વના પ્રતીક તરીકે સ્વીકારવામાં આવ્યા હતા.