પારસી ધર્મમાં પર્વતો હંમેશા વિશેષ આદરનું સ્થાન ધરાવે છે, કારણ કે તે આધ્યાત્મિક ગઢ માનવામાં આવે છે જે શક્તિનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે અને સકારાત્મક ઊર્જા ઉત્પન્ન કરે છે. એક દાયકા સુધી, આપણા પ્રબોધક, અશો જરથુસ્ત્ર, ઉશીદરેના પર્વત પર રહેતા હતા, વૈશ્વિક સત્યનું ચિંતન કરતા હતા.
પર્વતોને શ્રધ્ધાંજલિ આપતી પ્રાર્થના વાચતા: “Az hama gunah patet pashemanum; Vispao garayo asha-khvathrao pouru-khvathrao mazdadhata ashavana ashahe ratavo yazamaide.”(અર્થ: તમામ પાપોમાંથી, હું પટેટ સાથે પસ્તાવો કરૂં છું. અમે હોરમઝદ (જે) સંપૂર્ણ આરામદાયક (વિશાળ અને સારા અને સંપૂર્ણતા સાથે) કલ્યાણ (આધ્યાત્મિક અને ભૌતિક) અને સદાચારની ઉપયોગી વસ્તુઓ (વૃદ્ધિ કરતા) દ્વારા બનાવવામાં આવેલ તમામ પવિત્ર પર્વતોની પ્રશંસા કરીએ છીએ.
વન્દીદાદ-19.30 મુજબ, પવિત્ર હમદીનોનો આત્મા ચીનવદ પુલ પાર કરીને આલ્બોર્ઝના માર્ગે આગળ વધે છે. આપણા પવિત્ર ગ્રંથોમાં આલ્બોર્ઝનો સંદર્ભ, કોઈ પૃથ્વીના પર્વત અથવા પર્વતમાળાનો નથી, પરંતુ દાદર હોરમઝદની વૈશ્ર્વિક, આધ્યાત્મિક રચના છે. જો કે, ઉત્તર ઈરાનમાં આલ્બોર્ઝ નામની ધરતી પરની પર્વતમાળા અસ્તિત્વમાં છે અને આલ્બોર્ઝ શ્રેણીમાં સૌથી ઉંચુ શિખર દેમાવંદ પર્વત છે.
5610.27 મીટરના ઊંચા બિંદુ સાથે, દેમાવંદ, જેને ઈરાનની છત તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે પર્શિયન પૌરાણિક કથાઓમાં વિશેષ સ્થાન ધરાવે છે, જરથોસ્તી શ્રદ્ધાળુઓ તેને ખૂબ જ પવિત્ર માને છે. દંતકથા મુજબ, પેશદાદીયન વંશના રાજા ફરીદુને તેની આધ્યાત્મિક શક્તિઓથી આ પવિત્ર પર્વત પર ત્રણ માથાવાળા ડ્રેગન – અઝી દહાકા અથવા ઝોહાકને સાંકળોથી કેદ કર્યો હતો. એવું કહેવાય છે કે, રાત્રે જ્યારે અંધકાર અને દુષ્ટતાની શક્તિઓ વધે છે ત્યારે ઝોહાકની રૂપકાત્મક સાંકળો નબળી પડવા લાગે છે અને ઓગળવા લાગે છે, પરંતુ, પરોઢના સમયે, જ્યારે મરઘો પોતાની બાંગ પોકારે છે અને પ્રકાશ અને શુદ્ધતાના દળોને આગળ ધપાવે છે, ત્યારે સાંકળો, ફરી એકવાર મજબૂત બની જાય અને ઝોહાક ફરી મજબૂત સાકળથી બંધાય જાય છે.
પેશદાદીયન સમયની બીજી વાર્તા કહે છે કે દુષ્ટ અફ્રાસિયાબે ઈરાન પર હુમલો કર્યો હતો પરંતુ તે તેના પર વિજય મેળવવામાં સફળ થયો ન હતો, તેથી તેણે રાજા મીનોચેહર સાથે સંધિ કરી હતી. સંધિની શરત એ હતી કે રાજા મીનોચેહરના રાજ્યની સીમાઓ તીર (પર્શિયન:તીર) મારવાના અંતર દ્વારા નક્કી કરવામાં આવશે. ઈરાનમાં લોકોમાંના જ્ઞાનીઓએ ખૂબ જ કુશળતા અને કારીગરી સાથે એક વિશિષ્ટ તીર બનાવ્યું. તે તીર દેમાવંદ પર્વત પરથી, આરેશ નામના કુશળ અને શક્તિશાળી તીરંદાજ દ્વારા મારવામાં આવ્યું હતું. આરેશે તીરને પૂર્વ તરફ માર્યુ અને તે 12 કલાક સુધી સમગ્ર દેશમાં ઉછળીને જેહુન સમુદ્રની નજીક પડયું. અફ્રાસિયાબ પછી તે જગ્યાએથી પીછેહઠ કરી અને ઈરાન અને તુરાન વચ્ચેની પ્રાદેશિક સીમા આ રીતે સ્થાપિત થઈ. આ ઘટના તીર મહિનાના તીરના દિવસે બની હોવાનું માનવામાં આવે છે અને તે દિવસે એક મહાન જશન યોજવામાં આવ્યું હતું.
અન્ય એક દંતકથા જણાવે છે કે એક વિશાળ ધરતીકંપના કારણે વિશ્વને સપાટ કર્યા પછી બાકી રહેલા કાટમાળમાંથી દેમાવંદ બનાવવામાં આવ્યો હતો આ પૌરાણિક કથાઓ આ પ્રતિષ્ઠિત શિખરની આસપાસના રહસ્યમય આભાને પ્રકાશિત કરે છે. ઐતિહાસિક રીતે, પ્રાચીન શહેર રેના રહેવાસીઓએ દેમાવંદના શિખર ઉપર અનાહિતા દેવીની પ્રતિમા ઊભી કરી હોવાનું માનવામાં આવે છે. પર્વતને ચાર સ્તંભો પૈકીનો એક માનવામાં આવતો હતો જે પારસી માન્યતાઓ અનુસાર આકાશને પકડી રાખે છે.
આધુનિક સમયના ઈરાનીઓ માટે, દેમાવંદ રાષ્ટ્રની સ્થાયી શક્તિ અને સ્થિતિસ્થાપકતાનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. લુપ્ત જ્વાળામુખી હોવા છતાં, ગરમ ગેસ અને ગંધકયુક્ત વરાળનું ઉત્સર્જન કરતા ફ્યુમરોલ્સ હજી પણ દેમાવંદના શિખર નજીક મળી શકે છે… જે આપણને શક્તિશાળી ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય દળોની યાદ અપાવે છે જે હજુ પણ સપાટીની નીચે ઉકળી રહ્યા છે. દેમાવંદમાંથી નીકળતી બરફની નદીઓ અને જળ સંસાધનો પણ પર્યાવરણમાં તેની ચાલુ ભૂમિકાને પ્રકાશિત કરે છે. નવું વર્ષ આપણને આ દૈવી પર્વત જેવું શાણપણ અને રક્ષણ સાથે આશીર્વાદ આપે! જમશેદી નવરોઝ મુબારક!