પાકિસ્તાનના પેશાવર કેન્ટોનમેન્ટમાં સ્થિત 100 થી વધુ વર્ષ જૂનું, ઐતિહાસિક પારસી કબ્રસ્તાન અતિક્રમણનું ભોગ બન્યું છે. તે ડ્રગ વ્યસનીઓનું એક આશ્રયસ્થાન અને સ્થાનિક રહેવાસીઓ માટે એક જંકયાર્ડ બની ગયું છે. આવા જ એક રહેવાસીએ દાવો કર્યો હતો કે કેટલાક બંદૂકધારી વ્યક્તિઓ, મોડી રાત્રે કબ્રસ્તાન તરફ ગયા હતા અને તેની સીમાની દિવાલો પાડી નાખી હતી.
મૃતકની ટૂંકી માહિતી લખતા સ્લેબ સાથે અનેક સિમેન્ટ કબરોનો સમાવેશ કરતું આ કબ્રસ્તાન, પારસી સમુદાયનું છેલ્લું પ્રતીક માનવામાં આવતું હતું જે 19 મી સદીના મધ્યભાગથી એક સમયે ખુશીથી બહુવચનવાદી અને બહુભાષી પેશાવરમાં રહેતા હતા.
એક સમુદાય કલ્યાણ સંસ્થા, કરાચી જરથોસ્તી બાનુ મંડલ (કેઝેડબીએમ) એ તેના 2015 ના અહેવાલમાં જણાવ્યું છે કે 1995માં પાકિસ્તાનના ઝોરાસ્ટ્રિયનોનો પ્રથમ સંપૂર્ણ સર્વેક્ષણ કર્યો હતો, જે ટોક્સી કાવસજી, મરહુમ અરદેશીર કાવસજીના સીસ્ટર ઈન લોની દેખરેખ હેઠળ કરવામાં આવ્યો હતો. સર્વેક્ષણમાં જાણવા મળ્યું છે કે 2,831 પારસી રહેતા હતા – કરાચીમાં 2,647, લાહોરમાં 94, ક્વેટામાં 45, ઇસ્લામાબાદ અને રાવલપિંડીમાં 30, મુલતાનમાં 8, અને પેશાવરમાં 7.
ઇતિહાસકાર તરીકે, અખુંદઝાદા
આરીફ હસન મુજબ, પારસીઓને બ્રિટિશ વસાહતી સત્તાવાળાઓ દ્વારા નક્કર વેપાર સમૃધ્ધિ બનાવવાના હેતુથી પેશાવર લાવવામાં આવ્યા હતા, કારણ કે તેઓ તેમના અસ્તિત્વ અને અખંડિતતા અને બ્રિટીશ અને યુરોપિયન સંસ્કૃતિ માટેના તેમના સમર્થન માટે પ્રખ્યાત હતા. કબ્રસ્તાનમાં કુલ 50 કબરોનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં સૌથી જૂની 1890ની અને છેલ્લી 1993ની કબર છે. પેશાવર કેન્ટોનમેન્ટ બોર્ડના અધિકારીએ સંપર્ક કરતાં તેઓએ જણાવ્યું હતું કે બાઉન્ડ્રી વોલનો એક ભાગ ક્ષતિગ્રસ્ત થઈ ગયો છે જ્યારે કબ્રસ્તાન હજી પણ અકબંધ છે કારણ કે તેના પર કોઈ અતિક્રમણ કરી શકશે નહીં. તેમણે કહ્યું કે મૃતકના સંબંધીઓ કાં તો પાકિસ્તાનના અન્ય શહેરોમાં સ્થાયી થયા છે અથવા વિદેશમાં પરંતુ હજી પણ ત્યાં દફનાવવામાં આવેલા તેમના નજીકના અને પ્રિયજનોને માન આપવા માટે તેઓ મુલાકાત લે છે.
કર્ટસી: ધ ડોન