ક્ષમા માંગવી એ માનવ જીવનમાં ખૂબ મહત્વનું છે. જો કોઈ વ્યક્તિ ભૂલ કરે છે અને તે માટે તરત જ માફી માંગે છે, તો સામેની વ્યક્તિનો ગુસ્સો ઘણી હદ સુધી દૂર થઈ જાય છે. માફી માંગવી એ વ્યક્તિત્વની સારી ગુણવત્તા છે. એ જ રીતે, કોઈને માફ કરવું એ પણ સારી વ્યક્તિત્વની ઓળખ છે. જો કોઈ માણસ ભૂલ કરે છે, અને તેના માટે માફી માંગતો નથી અને જો કોઈ વ્યક્તિ સામેની વ્યક્તિને માફ ન કરે તો આવા લોકોના વ્યક્તિત્વમાં અહંકાર સર્જાય છે. આ બંને પ્રકારના લોકો ક્યારેય ગુનાથી મુક્ત હોતા નથી. તેમની ભૂલ માટે માફી ન માંગવી અને ક્ષમા પર વ્યક્તિની સામે માફ ન કરવાનો અર્થ એ છે કે આવા લોકો પોતેથી ઝેર પીવે છે.
માનવ જીવન એટલું લાંબું અને વિચિત્ર છે કે જો ક્ષમા અને આપવાની ગુણવત્તા વ્યક્તિમાં ન હોય, તો તેનું જીવન ખૂબ પીડાદાયક બને છે. માંગવાથી અહંકાર ખત્મ થઈ જાય છે જ્યારે ક્ષમા કરવાથી સંસ્કારીપણુ દેખાય છે. ક્ષમા વીર લોકોનો શ્રૃંગાર છે. જે વ્યક્તિ સામેવાળાને માફ કરે છે તેની ચર્ચા ચારે દિશામાં ફેલાય છે. નાના લોકો ભુલ કરે તો વડીલોએ તેને માફી આપવી જોઈએ. ક્ષમાને શીલવાનનું શસ્ત્ર, પ્રેમનું વસ્ત્ર અને નફરતનું નિદાન કહેવામાં આવ્યું છે. જો સામેની વ્યક્તિ કોઈની ભૂલને માફ કરે છે, તો તે વ્યક્તિ પોતાને મદદ કરે છે. માફ કરવા માટે, વ્યક્તિએ પોતાનો અહમ સમાપ્ત કરવો પડે છે અને ફક્ત એક સહનશીલ વ્યક્તિ જ તે કરી શકે છે. મહાત્મા ગાંધી કહે છે કે નબળા વ્યક્તિ કદી માફ કરી શકતા નથી, ક્ષમા એ શક્તિશાળી વ્યક્તિનો ગુણ છે. ક્ષમા એ બધા ધર્મોમાં શ્રેષ્ઠ ગુણવત્તા હોવાનું કહેવામાં આવે છે. જૈન સંપ્રદાયમાં આ માટે એક વિશેષ દિવસનું આયોજન કરવામાં આવે છે. મહાવીરે ક્ષમા માંગનાર કરતા આપનાર ને વધારે ઉમદા ગણાવ્યા છે. મનોવિજ્ઞાન એમ પણ કહે છે કે ભૂલો કરવી એ પણ મનુષ્યનો ગુણ છે, કારણ કે સંપૂર્ણ સાવચેતી રાખ્યા પછી પણ માનવ જીવનમાં ક્યાંક ભૂલો કરે છે, પરંતુ તેમની ભૂલ બદલ માફી માંગવી અને સામેની વ્યક્તિને ક્ષમા કરવી એ માનવજાતની શ્રેષ્ઠતા છે. ક્ષમાની ગુણવત્તા ધરાવનાર વ્યક્તિ હંમેશા ખુશ રહે છે કારણ કે તેની પાસે દુશ્મનો નથી.
