ખોરાક, પીણું, રમૂજ અને જીવનની બધી સારી વસ્તુઓ પ્રત્યેના અમારા પ્રેમ ઉપરાંત, પારસી સમુદાયને કૂતરાઓ પ્રત્યે વિશેષ પ્રેમ છે – જે માણસના શ્રેષ્ઠ મિત્ર તરીકે ઓળખાય છે. મોટાભાગના પારસીઓ તેમના પાલતુ કૂતરાને તેમના પ્રિય કુટુંબના સભ્ય તરીકે દેખાડે છે. ઘણા લોકો રખડતા કૂતરાઓને ક્યારેક ક્યારેક અથવા તો દરરોજ ખવડાવતા હોય છે. અમે શ્ર્વાનનેે આ જીવનમાં અમારા સારા અને વફાદાર મિત્રો તરીકે માનીએ છીએ, તેમજ પછીના જીવનમાં રક્ષક તરીકે પણ ઓળખાવામાં આવે છે.
ગામના મહોલ્લા (પડોશમાં) રખડતા કૂતરાઓને ઘણીવાર નામ આપવામાં આવે છે અને દિવસમાં બે વાર ખવડાવવામાં આવે છે. વાસ્તવમાં, કુત્રા નો બુક ઓફર કરવાની ઝોરાસ્ટ્રિયન પરંપરા છે – કુટુંબના લંચ અથવા રાત્રિભોજનમાં પ્રથમ મોહલ્લાના કૂતરા માટે ખાવાનું રાખવામાં આવે છે. ઈરાનમાં, પારસી લોકો તેને ચોમ-એ શ્ર્વા અથવા કૂતરા માટે ભોજન કહે છે.
સ્ટુમ સમારંભ દરમિયાન મૃતકોને ધાર્મિક રીતે અર્પણ કરવામાં આવતો ખોરાક (ખાસ કરીને ઇંડા)નો એક ટુકડો પણ કૂતરાને અર્પણ કરવો જોઈએ. ઈંડું અમરત્વનું પ્રતીક છે અને કૂતરાને ખવડાવવું (સરોશ યઝાતાનું પ્રિય પ્રાણી – જીવિત તેમજ મૃતકના આત્માનું રક્ષક) એક ઈંડું જે વિધિપૂર્વક મૃતકના આત્માને અર્પણ કરવામાં આવે છે, તે સુનિશ્ચિત કરે છે કે સરોશ યઝાતાના આત્માનું રક્ષણ થાય છે.
કૂતરાઓને આપવામાં આવેલું ધાર્મિક મહત્વ: એવું માનવામાં આવે છે કે કૂતરા પ્રત્યેના તેમના કુદરતી પ્રેમ ઉપરાંત, ઈરાનમાં તેમજ ભારતમાં ઝોરાસ્ટ્રિયનોએ કૂતરાઓને આ આશામાં ખોરાક ઓફર કર્યો હતો કે આકાશી શ્ર્વાન જે ચિનવટની રક્ષા કરે છે તેઓ તેમના પ્રિયજનની વિદાય પછી તેમના આત્માઓને પણ મદદ કરશે.
ચાર આંખોવાળો કૂતરો: પારસી લોકો ચાર આંખોવાળાથ કૂતરા (એટલે કે, બે આંખોની ઉપર અલગ-અલગ રંગના વાળના બે ટુકડા સાથેનો કૂતરો) બારાસનુમ જેવા ધાર્મિક વિધિઓ માટે વિશેષ પ્રાધાન્ય આપે છે, જે ધર્મગુરૂઓ શુદ્ધિકરણમાંથી પસાર કરે છે જેને સાગદીદ પણ કહે છે જેનો શાબ્દિક અર્થ થાય છે કૂતરા દ્વારા જોવું. વન્દીદાદ મુજબ, માનવ શબ પર હુમલો કરનાર રાક્ષસ અથવા બળ, ચાર આંખોવાળા કૂતરાને જોઈને પીછેહઠ કરે છે અને આ રીતે દૂષણને પ્રતિબંધિત કરે છે. પત્થરના સ્લેબમાંથી દોખ્મામાં લઈ જવા માટે લોખંડના બિયર સુધી ઉપાડવામાં આવે છે અને અંતે મૃતદેહને ડોખ્મામાં મોકલતા પહેલા જ્યારે મૃત ઝોરાસ્ટ્રિયનો શબને અંતિમ સંસ્કાર માટે આરસ અથવા પથ્થરના સ્લેબ પર મૂકવામાં આવે છે ત્યારે સાગદીદ કરવામાં આવે છે.
કૂતરાઓની કેટેગરીઝ અને કેર: વન્દીદાદ અને પહલવી ડીનકાર્ડ શ્ર્વાનની બે મુખ્ય શ્રેણીઓનો સંદર્ભ આપે છે – હવારા અથવા ઘરનું રક્ષણ કરતો કૂતરો અને પશુઓનું રક્ષણ કરનાર અથવા ટોળાના કૂતરા. જો કે, વન્દીદાદ (13.8) વહુનાઝગાનો પણ ઉલ્લેખ કરે છે જે માસ્ટર વિનાનો કૂતરો છે અને સ્થાનિક સમુદાય અથવા મોહલ્લા (આવશ્યક રીતે ભટકાયેલો) સાથે જોડાયેલો છે. એક યુવાન અપ્રશિક્ષિત કૂતરો (સામાન્ય રીતે રખડતો પણ) જેને ટોરુના કહેવાય છે.
વન્દીદાદ 13.49 ભારપૂર્વક જણાવે છે: noit me nmanam viato histanti zam paiti ahura atam yezi me noit: મતલબ અહુરા દ્વારા નિર્મિત પૃથ્વી પર કોઈ પણ વ્યક્તિ માટે કોઈ ઘર નિશ્ચિતપણે સ્થાયી રહેશે નહીં જ્યાં કોઈ ટોળું અથવા ઘરનો કૂતરો ન હોય.
હુસપરમ નાસ્કમાં પુરૂષ, સ્ત્રી, બાળક અને ત્રણ પ્રકારના કૂતરાઓ એટલે કે ટોળાના કૂતરા, ઘરના કૂતરા અને રખડતા કૂતરા માટે યોગ્ય માત્રામાં ખોરાકની સૂચિ આપવામાં આવી છે. વન્દીદાદ 13.35 મુજબ બીમાર કૂતરાની કાળજી બીમાર માનવીની જેમ જ કાળજીપૂર્વક કરવી જોઈએ. માદા કૂતરાની સંભાળ બાળક સાથેની સ્ત્રીની જેમ સંભાળપૂર્વક રાખવી જોઈએ (વન્દીદાદ 15.19). વન્દીદાદ 15.45 માટે ઓછામાં ઓછા છ મહિના સુધી ખાસ કાળજી સાથે ગલુડિયાઓની સંભાળ રાખવાની જરૂર છે.
પારસી શાસ્ત્રો અનુસાર, કૂતરાને નુકસાન પહોંચાડવું અથવા તેની સંભાળ ન રાખવી એ ખૂબ જ ગંભીર પાપ માનવામાં આવે છે. જ્યારે કૂતરો મૃત્યુ પામે છે ત્યારે પણ, કૂતરાના નશ્ર્વર અવશેષોને સુદ્રેહમાં લપેટીને યોગ્ય કાળજી સાથે ઝડપથી નિકાલ કરવો જોઈએ. જોકે પારસી લોકો હવે તેમના પાલતુ કૂતરાઓને દફનાવે છે, વન્દીદાદ માનવ અને કૂતરા બંનેના શબને દફનાવવાનું નામંજૂર કરે છે.