ગાહ અથવા ગેહ એ પહેલવી શબ્દ છે જે એક સમયગાળો અને સ્થળ પણ સૂચવે છે. ચોવીસ કલાકના દરેક દિવસને પાંચ ગાહ અથવા ગેહમાં વિભાજિત કરવામાં આવે છે અને દરેક ગેહ ચારથી પાંચ કલાકના સમયગાળામાં ફેલાય છે. ઉષાહિન ગેહ અને હાવન ગેહ લાંબા હોય છે કારણ કે મોટા ભાગની ધાર્મિક વિધિઓ આ સમયગાળા દરમિયાન કરવામાં આવે છે.
પહેલું ગેહ હાવન છે, જેનો અવેસ્તામાં અર્થ થાય છે ધાર્મિક રીતે હૌમા (પવિત્ર છોડ)ને ઓષધી તરીકે ઉપયોગમાં લેવાનો સમય. બીજો ગેહ રાપીથ્વન છે, જેનો અર્થ થાય છે દિવસનો અડધો ભાગ. ત્રીજું ગેહ ઉઝિરન છે, જેનો અર્થ દિવસનો ઊંચો ભાગ છે. ચોથું ગેહ છે ઐવશ્રુથ્રેમ, જેનો અર્થ થાય છે ગાવાનો સમય (ભક્તિ પ્રાર્થના અને ગીતો) અને છેલ્લે પાંચમો ગેહ ઉષાહિન છે, જેનો અર્થ ચેતના વધારવાનો સમય છે.
સુર્યોદય પહેલા બોત્તેર મિનિટનો સમયગાળો હોશબામ તરીકે ઓળખાય છે અને આ સમય પ્રાર્થના માટેનો સૌથી શુભ સમય માનવામાં આવે છે. બોત્તેર મિનિટનો હોશબામ સમયગાળો હાવન-ની-હોશબામ વચ્ચે વહેંચાયેલો છે, જે સુર્યોદય પહેલાં છત્રીસ મિનિટનો છે અને ઉષાહિન-ની-હોશબામ છે, જે હાવન-ની-હોશબામની છત્રીસ મિનિટ પહેલાંનો છે.
ધારો કે પશ્ચિમ ભારતમાં, હાવન ગેહ સુર્યોદયથી (મોટા ભાગના દૈનિક અખબારો અથવા ફોન એપ્લિકેશનમાં સુર્યોદયનો ચોક્કસ સમય જોઈ શકે છે) મધ્યાહ્ન અથવા બપોરે 12:00 (ભારતીય સમય અનુસાર 12:38 કલાક) સુધી અવલોકન કરવું જોઈએ.
રાપીથવન ગેહ બપોરે 12:00 (12:38 પીએમ આઈએસટી) થી બપોરે 3:00 (3:38 પીએમ આઈએસટી) સુધી અવલોકન કરવું જોઈએ.
ઉઝિરન ગેહ બપોરે 3:00 વાગ્યાથી (ભારતી સમય અનુસાર બપોરે 3:38 વાગ્યે), સુર્યાસ્ત સુધી (મોટા ભાગના દૈનિક અખબારો અથવા ફોન એપ્લિકેશનમાં સુર્યાસ્તનો ચોક્કસ સમય જોઈ શકાય છે).
ઐવશ્રુથ્રેમ ગેહ સૂર્યાસ્તથી મધ્યરાત્રિ સુધી અથવા 12:38 એએમ(આઈએસટી) સુધી અવલોકન કરવું જોઈએ. જો કે, પરંપરાગત રીતે ઐવશ્રુથ્રેમ ગેહ સંપૂર્ણપણે અંધારું થઈ જાય પછી જ શરૂ થાય છે, અને તારાઓ રાત્રિના આકાશમાં જોઈ શકાય છે.
ઉષાહિન ગેહ 12:00 મધ્યરાત્રિ (12:38 એએમ આઈએસટી) થી સૂર્યોદય સુધી અવલોકન કરવું જોઈએ.
પરંપરાગત રીતે લોકોને સલાહ આપવામાં આવે છે કે મધ્યરાત્રિ પછી અવેસ્તાની પ્રાર્થનાઓ ન કરવી (યથા, અશેમ અને યેંગે હાતમની પ્રાર્થના સિવાય) કારણ કે તે એવો સમય છે જ્યારે અનિષ્ટની કાળી શક્તિઓ શ્રેષ્ઠ શક્તિ પ્રાપ્ત કરે છે. જો કે, ઉષાહિન ગેહની છેલ્લી બોત્તેર મિનિટ એ હોશબામ સમયગાળો છે, અને આ સમયગાળા દરમિયાન સુંદર હોશબામ પ્રાર્થનાનો પાઠ કરવાની ભલામણ કરવામાં આવે છે.
– નોશીર દાદરાવાલા