શુક્રાના અથવા કૃતજ્ઞતા એટલે આભાર અને કૃતજ્ઞતાની માંગ છે કે આપણે પોતાની જાતમાં, બીજામાં, દુનિયામાં અને જીવનમાં સારા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીએ. અધિકૃત સંબંધો અને સારા સંબંધો ફક્ત કૃતજ્ઞતાને કારણે રચાય છે અને પોષાય છે. આપણે કંઈ પણ લીધા વિના આભાર માનીયે છીએ. આપણે સકારાત્મક માનસિક-વળાંક લઈએ, ત્યારે આપણે દરરોજ સવારે ઉઠીને (કોઈની મદદ વગર) આભારી હોઈએ છીએ, ચાના પ્રથમ કપ માટે અને બારી પર કલબલાટ કરતા પંખીઓના અવાજ માટે આપણે આભારી છીએ, આપણે આપણી આજુબાજુના જીવંત જીવન, આકાશ, સૂર્યના પ્રથમ કિરણ, ઝાડ, ઘાસ, ફૂલો માટે આભારી છીએ.
માનવ મન જટિલ છે. બાહ્ય-અવકાશને જીતવા કરતા આપણા પોતાના આંતરિક-અવકાશને સમજવું વધુ પડકારજનક છે. મનોવિજ્ઞાન, ન્યુરોસાયન્સ, દવા અને આધ્યાત્મિકતા – ન્યુરોસાયન્સ અને દવા બતાવે છે કે કૃતજ્ઞતા આપણા હૃદયના ધબકારાને ધીમા કરે છે, શરીરની આંતરિક પ્રણાલીને હળવા કરે છે, રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં વધારો કરે છે અને તેથી આપણી સુખાકારીની ભાવનામાં વધારો થાય છે. તે નર્વસ સિસ્ટમની પ્રવૃત્તિને ધીમું કરે છે અને આપણને આરામ આપે છે.
કેટલાક લોકો તેમના જીવનસાથી, બાળકો, મિત્રો અથવા નોકરી વિશે બડબડાટ કરતાં હોય છે જેના માટે તેઓએ આભાર માનવો જોઈએ. કૃતજ્ઞતા પર નિબંધમાં જ્હોન બ્રુગાલિતા લખે છે કે, ‘હું કોઈ પણ આશ્રય, કોઈપણ ભોજન અથવા પાણીનો ઘૂંટ, કોઈપણ મૈત્રીપૂર્ણ હાવભાવ અને સહાયની ઓફર અથવા તો કોઈ અન્ય વ્યક્તિની સમજણનો સંપર્ક કરવા માટે હંમેશા આભારી રહી શકું છું.’ ભોજન પહેલાં, ખ્રિસ્તીઓ કહે છે, ‘અમે જે પ્રાપ્ત કર્યુ તેના માટે ભગવાનનો આભાર,’ અને આપણે કહીએ છીએ ‘ખોદાયજીના શુક્રાના’ જાપાનીઓ કહે છે ‘ઇટડાકીમાસુ’, જેનો અર્થ છે – ‘હું નમ્રતાપૂર્વક અને આભારી છું કે આ ખોરાક પ્રાપ્ત કરું છું અને જેઓ તેને ઉગાડવામાં, સેવા આપી રહ્યા છે તેમના હાથનો આભાર માની આર્શિવાદ આપે છે. હું આ લેખ વહન કરવા માટે મારા સંપાદકને તથા વાંચકોને વાંચવા માટે ‘ઇતાદકીમસુ’ કહીને આ પેરાનો અંત લાવીશ.
એક વ્યક્તિગત નોંધ પર, મારા બપયજી સવારથી રાત સુધી કૃતજ્ઞતાનો સતત આહાર લેતા હતા, જીવનના દરેક દિવસ સમૂહ-પીઠ, મુશ્કેલીઓ અને દુર્ઘટનાઓ હોવા છતાં એક આશાવાદી, તેના મોટાભાગના સમકાલીન લોકોની જેમ, તેણીએ ક્યારેય તેની સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ વિશે વાત કરી ન હતી અને વાયએમસીઅમાં ટેનિસ માટે, સવાર સાંજ કલાક ચાલતા અન્ય લોકોની થોડી મદદ લઇને આખા કુટુંબ માટે રસોઈ બનાવતા તેઓએ વ્યસ્ત અને ઉત્પાદક જીવનની જીંદગી જીવી હતી. તે પુસ્તકો, નાટકો, ચલચિત્રો, સંગીત, મિત્રોને મળવાનું અને બાળકની ખુશી સાથે સર્કસ જવાનું પસંદ કરતા હતા. તેમના સુખી આહારનું રહસ્ય છે, તે ક્ષણ-ક્ષણ આભાર માનતા હું તેણીનું કહેવું સાંભળી શકું છું – કેવો મનોહર દિવસ, મનોરમ તડકો, મનોરમ વરસાદ અને અવિશ્વસનીય રીતે શુક્રાના – જાદુઈ શબ્દ! કૃતજ્ઞતાનું વલણ રાખો ‘શુક્રાના’ કહો આગલી વખતે જ્યારે તમને ઉંઘ ન આવે, ત્યારે તમારા આશીર્વાદો ગણો અને તમે નવા જન્મેલા બાળકની જેમ સૂઈ જશો !!